GÜZEL TÜRKÇEMİZ...

YAZAN: Mehmet ASAL

Her birimizin; hangi işi yapıyor, hangi eğitim düzeyinde ve toplumun hangi kesiminde olursak olalım, ana dilimizi doğru kullanmak gibi bir yükümlülüğüz olduğu tartışılamaz. Özellikle o kişi kitle iletişim aracıyla kamuya sesleniyorsa (Spiker gibi) bu yükümlülük daha da artar. Görsel medyada veya kendi aramızdaki yazışma ve haberleşmelerde ciddi Türkçe kullanım hataları yapmaktayız.

Mesela; GÜNAYDINLAR diye bir hitap, sesleniş olmaz, olamaz.

SAYGILAR, SEVGİLER diye bir deyiş olmaz. Saygı ve sevgi çiçek gibi birşey midir ki? Hayır. Bir kişiye ya da benliğe ait olup bir başka kişiye veya topluluğa sunulur.

Az okuyan bir toplumuz. Bu yüzden de kelimeleri ve doğru kullanımını öğrenemiyoruz. Bunun eğitimini de almıyoruz” İlkokulda en önemsemediğimiz ders Dilbilgisi. Anlamak istemediğimiz gibi çevremizdekilerin çoğu yanlış kullandığında alınan derslerin de bir anlamı kalmıyor.

Yaşar Kemal’i, Peyami Safa’yı, Sabahattin Ali’yi, Yakup Kadri’yi, Ahmet Hamdi Tanpınar’ı, Ömer Seyfettin’i …… bilmeyen ya da yeterince okumamış nesillerin Türkçeyi güzel konuşması beklenebilir mi?

Son dönemde dikkatimi fazlaca çeken ve ısrarla yanlış kullanılan kelimeler, deyişler var. Aklıma gelen bazı örnekleri aşağıda paylaştım. Bunları çoğaltabiliriz. Lütfen hepimiz özenli olalım. Özelikle de torunlarımız ve gelecek nesillerimiz için.

Saygılarımla.

YANLIŞ KULLANIM : Saygılar sunarım, sevgiler sunarım

DOĞRUSU : Saygılarımı sunarım, sevgilerimi sunarım

AÇIKLAMA : Saygı bir isim değildir. Kişisel bir özellik ya da tanımdır. O nedenle bir kişiye ait ruhsal veya manevi bir durumu ifade eder ve sahiplik gerektirir. Bireysel bir duygudur.

YANLIŞ KULLANIM : Saygılar, Sevgiler

DOĞRUSU : Saygılarımla, Sevgilerimle

AÇIKLAMA : Yukarıda da belirtildi. Yabancı dillerde de bu böyledir. Saygılarını sunmak teriminin Türkçe-İngilizce sözlükte ki anlamı. "Pay one's respects to, commend · to pay one's respects (to sb) · commend · pay one's respects" ... Dikkat edilirse hep bir sahiplik vardır. Ortada duran bir SEVGİ veya SAYGI olmaz.

YANLIŞ KULLANIM : Günaydınlar

DOĞRUSU : Günaydın

AÇIKLAMA : Günaydın bir tanımlama ve selamlama işaretidir. Bir ünlemdir. Gününüz aydınlık olsun anlamında, sabahtan öğleye yakın zamanlara değin söylenebilen, bir esenleme sözüdür. Çoğullaştırılamaz. Anlamını yitirir. Şimdi şunu sorabilirsiniz. O zaman "İyi akşamlar" deyişinde neden çoğul kullanıyoruz? Akşam bir isimdir ve çoğul kullanılabilir ama günaydın isim değil bir ünlemdir ve çoğulu olmaz.

YANLIŞ KULLANIM : Cansız Beden

DOĞRUSU : Ceset

AÇIKLAMA : Ceset veya naaş, ölü bir insanın bedeni için kullanılır. Cenaze ise tören için hazırlanmış cesede denir. Yani enkazdan cenaze çıkmaz ceset çıkar. O yıkanıp kefenlendiğinde cenaze olur.

YANLIŞ KULLANIM : Meşin Yuvarlak

DOĞRUSU : Top

AÇIKLAMA : Meşin Yuvarlak, topun ne olduğu ya da tanımıdır. "Meşin yuvarlak" bir isim değildir oysa "top" isimdir.

YANLIŞ KULLANIM : Gayet (Gayet sevdim)

DOĞRUSU : Gayet (Gayet çok/az sevdim)

AÇIKLAMA : Gayet, TDK sözlük anlamına göre pek, pek çok ya da aşırı bir biçimde anlamına gelmektedir. zf. (ga:yet) Gayet bir zarftır.

Bir Zarf veya belirteç; bir fiilin, fiilimsinin, sıfatın veya başka bir zarfın anlamını yer, zaman, durum ve miktar bakımından niteler. Zarflar fiile yöneltilen, Neden? Ne zaman? Nereye? Ne kadar? ve Nasıl? sorularının cevaplarını oluşturur. Tek başlarına kullanılmazlar. Sıfatları veya fiilleri pekiştirirler. (Örnek: Gayet güzel, Gayet çirkin)

YANLIŞ KULLANIM : Uçaktaki beş mürettebat hayatını kaybetti.

DOĞRUSU : Uçaktaki beş kişilik mürettebat hayatını kaybetti.

AÇIKLAMA : Bir gemide veya uçakta bulunan, taşıtın bütün işlerini gören, yöneten görevlilerin tümüne mürettebat denir.

YANLIŞ KULLANIM : İlgi ve alakanıza teşekkür ederim

DOĞRUSU : İlginize teşekkür ederim veya alakanıza teşekkür ederim

AÇIKLAMA : İlgi ve alaka biri Türkçe ikincisi Arapça kökenli aynı anlama gelen kelimedir.

Bab-ı Ali yüksek kapısından mürur edip geçerken bir atlı süvariye tesadüfen rast geldim.

(İlk bakışta anlamlı gibi görülen bu cümle de aslında her kelime iki defa kullanılmıştır. Şöyleki; Bab: Kapı, Ali: Yüksek, Mürur etmek: Geçmek, Süvari:Atlı, Tesadüf etmek: Rast gelmek)

YANLIŞ KULLANIM : Esnaflar, Evraklar, Personeller, Eşyalar, Ebatlar,

DOĞRUSU : Esnaf, Evrak, Personel, Eşya, Ebat

AÇIKLAMA : (Bunlar zaten çoğuldur. Nasıl sular içtim demez, şekerler demez, tuzlar demezsek Esnaflar da diyemeyiz)

YANLIŞ KULLANIM : Bir sürü insan

DOĞRUSU : Birçok insan

AÇIKLAMA : Sürü hayvanlar için kullanılan bir tabirdir. İnsnalardan bahsederken kullanılmaz

YANLIŞ KULLANIM : Bilmemezlikten gelmek

DOĞRUSU : Bilmezlikten gelmek

AÇIKLAMA : Bilmemezlikten gelmek yanlış bir kullanımdır.

YANLIŞ KULLANIM : Üç tane konuğum var

DOĞRUSU : Üç konuğum var

AÇIKLAMA : Tane demek, konuklara patates, soğan muamelesi yapmak gibi olur.

YANLIŞ KULLANIM : İnce bir nüans farkı var

DOĞRUSU : Nüans var

AÇIKLAMA : Nüans zaten ince bir fark demektir.

YANLIŞ KULLANIM : Eninde sonunda

DOĞRUSU : Önünde sonunda

Bu örneklerin çoğalmaması dileği ile. Saygılarımla.

Mehmet ASAL